در ادبیات اقتصاد انرژی، یکی از رویکردهای مهم برای مدیریت تقاضای انرژی عبارت از بهبود کارائی انرژی است که با مفهومی بنام اثر بازگشتی در ارتباط است. اثر بازگشتی باعث میشود تا ذخیره انرژی (نشات گرفته از بهبود کارائی) کمتر از حد مورد انتظار باشد. با توجه به اهمیت بکارگیری فرآوردههای نفتی در اقتصاد ایران، مقاله حاضر تلاش میکند تا بواسطه بکارگیری شوک 5 درصدی بهبود کارائی آنها، عوامل موثر بر اثر بازگشتی فرآوردههای نفتی (بنزین، گازوئیل و سایر فرآوردهها) را ردیابی و بصورت کمّی تبیین کند که برای این منظور، تجزیه اثر بازگشتی در دو سطح کلان و بخشی بصورت دو مرحلهای در قالب مدل تعادل عمومی قابل محاسبه انجام میگیرد. نتایج مقاله حاکی از آن است که بهبود کارائی «سایر فرآوردههای نفتی» دارای کمترین اثر بازگشتی گستره اقتصاد بوده و بهبود کارائی «گازوئیل» دارای بیشترین اثر بازگشتی گستره اقتصاد است. همچنین نتایج تجزیه اثر بازگشتی در سطح کلان حاکیست، آن دسته از بخشهای تولیدی که مصرفکنندگان بزرگ فرآوردههای نفتی هستند (یعنی سهم بیشتری از کل مصرف انرژی بخش تولید را دارند)، عوامل اصلی در شکلگیری اثر بازگشتی هستند بطوریکه در مورد بهبود کارائی 5 درصد بنزین، بخش «حملونقل جادهای» از سهم 2/35 درصد در اثر بازگشتی گستره اقتصاد برخوردار است. در سمت تقاضای نهایی نیز «خانوارهای شهری» از سهم 20 درصد در اثر بازگشتی گستره اقتصاد برخوردار هستند. تجزیه اثر بازگشتی در سطح بخشی نیز حاکی از تسلط مکانیزم اثر جانشینی بر اثر تولیدی در شکلگیری اثر بازگشتی بخشی است.
khoshkalam M. Recovery of oil products in Iran by substitution and production effects: A two-stage approach in the form of a general equivalence model. qjerp 2020; 28 (93) :7-32 URL: http://qjerp.ir/article-1-2223-fa.html
خوشگلام خسروشاهی موسی. اثر بازگشتی فرآوردههای نفتی در ایران به تفکیک اثرات جانشینی و تولیدی: رویکرد دو مرحلهای در قالب مدل تعادل عمومی قابل محاسبه. فصلنامه پژوهش ها وسیاست های اقتصادی. 1399; 28 (93) :7-32